Atrakcje turystyczne powiatu Staszowskiego

GMINA STASZÓW

ZESPÓŁ PAŁACOWO – PARKOWY W KUROZWĘKACH – dawna warownia założona na sztucznym nasypie na terenie zalewowym rzeki Czarnej w XIV wieku. Z najstarszej fazy zachował się owal obwodu warownego wraz z dawną bramą wjazdową i przymurowanymi wewnątrz obwodu omieszczeniami. Obecnie  najstarsze relikty obejmują kondygnację przyziemia zamku. W XVI  i XVII wieku wykroczono poza średniowieczny obwód warowny „prostując” jego ściany. Z tych okresów pochodzą pomieszczenia pierwszego piętra oraz tzw. Brama Czarna i krużgankowy dziedziniec. Obecną formę rezydencjonalną pośród rozległego parku  nadano w trakcie przebudowy po roku 1747 wykonanej na zlecenie Macieja Sołtyka wojewody sandomierskiego. Pracami kierował sprowadzony z Gdańska architekt Ferdynand Nax. Jego dziełem jest fasada pałacu wraz z nadbudową najwyższej kondygnacji mieszczącej m.in.  „pokoje babuni”, pawilony ogrodowe, założenie parkowe wraz  z bramami i budynkami oficyn. Obecnie pałac wrócił w ręce
rodziny Popielów. Możliwość zwiedzania pałacu z miejscowym przewodnikiem "po obiekcie".

KOŚCIÓŁ FILIALNY P.W. ŚW. ROCHA W KUROZWĘKACH – powstał w XVIII wieku po odejściu epidemii cholery, która panowała w Staszowie i okolicach w 1705 roku. Kościół posadowiony jest na wysokiej skalistej skarpie. Tworzy, wraz z bramką w murze okalającym plac kościelny, interesujący kompleks staropolskiej architektury sakralnej. Ma w bryle kształt prostokąta zamkniętego półkoliście od strony południowej. Po przeciwnej zaś usytuowana jest kruchta. Najciekawszym architektonicznie jest wysoki dach pokryty gontem. Na kalenicy umieszczona jest wieża na sygnaturkę o rozbudowanej formie. Kościół nigdy nie pełnił stałej funkcji religijnej. Jedynie w czasie kolejnych epidemii (1821 i 1893 r.) ożywiały się w nim modły. Przez większość dni w roku był zamknięty. Obecnie jedynie dwa razy do roku odbywają się w nim nabożeństwa: 18 sierpnia - na świętego Rocha oraz w drugi dzień Wielkanocy.
Podczas działań wojennych w 1944 roku kościół został uszkodzony, ale w pierwszych latach po wojnie przeszedł generalny remont. W 1986 roku wykonano kolejną restaurację polegającą na wymianie gontu na dachu i bramce. Mimo niewielkich rozmiarów, kościółek stanowi urokliwy zakątek tej malowniczo położonej miejscowości nad Czarną.

ZESPÓŁ KLASZTORNY KANONIKÓW REGULARNYCH LUTERAŃSKICH W KUROZWĘKACH – wraz z kościołem z roku ok. 1470 i kaplicą grobową Lanckrońskich. Zachowaną bryłę gotycką kościoła zdobi dobry późnorenesansowy detal architektoniczny.  Lanckorońscy na jakiś czas zamienili kościół na zbór ariański, by po nawróceniu na wiarę katolicką przywrócić go do dawnej świetności.  W roku 1619 Zbigniew Lanckoroński ponownie sprowadził tu zakonników. Na szczególną uwagę zasługuje późnorenesansowa w formie kaplica Lanckorońskich z początku XVII w. We wnętrzu znajduje się cenny późnorenesansowy ołtarz główny  ze słynącym łaskami obrazem Matki Boskiej, oraz w kaplicy Lanckorońskich obraz w relikwiarzu stanowiącym samodzielną nastawę ołtarzową.

BIZONY I SAFARI W KUROZWĘKACH – jedyna w Polsce hodowla bizonów amerykańskich. Od grudnia 2000 roku, kiedy to sprowadzonych zostało z Belgii 20 jałówek i 2 byki, stado rozrosło się do ponad 80 sztuk i stale się powiększa. Każdego roku wiosną można zobaczyć na łące za kurozwęckim pałacem nowe malutkie bizonięta. W pałacowej restauracji można spróbować wielu potraw przyrządzonych z bizoniego mięsa. Dodatkowo turystów zaciekawi na pewno oglądanie zwierząt podczas pieszego spaceru, z bryczki albo z wnętrza wozu "safari bizon", który wjeżdża pomiędzy bizony.

MINI ZOO W KUROZWĘKACH - można tu obejrzeć z bliska: wielbłąda dwugarbnego, lamy, osła, strusie, bydło szkockie, kozę i koźlęta, rodzinę świnek wietnamskich, dziki, różnych gatunków ptactwo i inne.

LABIRYNT W KUKURYDZY PRZY ZESPOLE PAŁACOWYM W KUROZWĘKACH – to największy w Polsce i jeden z największych „kukurydzianych” labiryntów w Europie o powierzchni ok. 3,5 ha. Każdego roku labirynt ma nowe oblicze – najlepiej widoczne z lotu ptaka. W roku 2007 kształt labiryntu nawiązywał do EURO 2012 Polska – Ukraina, w 2008 z kolei miał kształt podwójnego benedyktyńskiego krzyża świętokrzyskiego symbolizującego województwo świętokrzyskie i herbu miasta Winnica – stolicy obwodu winnickiego na Ukrainie (z którym województwo świętokrzyskie współpracuje od 1958 r. - stąd napis 50 lat) oraz logo Narodowego Centrum Kultury i logo Lasów Państwowych, a w 2009 jest nim szkic podobizny Koziołka Matołka. W labiryncie można się gubić od lipca do października.

ZJEŻDŻALNIA LINOWA W KUROZWĘKACH – ci, którzy cenią mocne wrażenia i aktywny wypoczynek mogą spróbować swoich sił na zjeżdżalni linowej, podobnej do tych spotykanych w szkołach przetrwania. Jest to atrakcyjna zabawa, która nie wymaga żadnych wcześniejszych umiejętności ani specjalnych predyspozycji. Po prostu wystarczy usiąść na siodełku i... jazda w dół! Mogą z niej korzystać zarówno dzieci, jak i dorośli. Zjeżdżalnia usytuowana jest w pobliżu pałacu wzdłuż brzegu rzeki Czarnej i ma długość ok. 100 metrów przy różnicy poziomów ok. 8 metrów.

POINT BALL W KUROZWĘKACH – można stoczyć „tradycyjną” bitwę na kolorowe kulki jak i postrzelać do tarczy.

SZUKANIE SKARBU W KUROZWĘKACH - jak głosi stara legenda, Piotr z Kurozwęk zwany Piorunem, ukrył swego czasu w kurozwęckim pałacu skarb. Jak dotąd nie został on jednak odnaleziony, a na pewno byłoby warto... Z myślą o osobach, które mają żyłkę detektywa i chciałyby go odszukać, organizowane są dla większych grup POSZUKIWANIA SKARBU! Jest to świetna zabawa zespołowa, doskonała zarówno dla dorosłych jak i starszych dzieci. Każdy z uczestników dostaje plan pałacu oraz wskazówki ułatwiające poszukiwania. Można próbować swych sił pojedynczo bądź rywalizować w drużynach. Szczęściarze, którym uda się "wytropić" ukryte monety, otrzymują nagrody.

POBENEDYKTYŃSKI ZESPÓŁ KLASZTORNY W KONIEMŁOTACH – kościół p.w. Wniebowzięcia NMP został wzniesiony w latach 1637-1649 w stylu późnorenesansowym. Po pożarze z 1770 r., kościół został odnowiony i przebudowany. Świątynia składa się z trzech naw; w prawej nawie bocznej znajduje się kaplica św. Benedykta wzniesiona na planie kwadratu; druga nawa boczna została dobudowana w latach trzydziestych XX wieku, według projektu Stefana Szyllera. Barokowy ołtarz główny zdobi obraz Niepokalanego Poczęcia NMP z 1742 r., a w niszach, po bokach, umieszczone są drewniane figury św. Benedykta i św. Scholastyki. W stallach ustawionych w prezbiterium znajdują się olejne obrazy przedstawiające wydarzenia z życia Najświętszej Maryi Panny. W prawej nawie bocznej znajduje się barokowy ołtarz św. Anny Samotrzeciej. Kościół otoczony jest murem z XIX wieku, z bramą wzniesioną w 1886 r.

BUDYNEK ZBORU EWANGELICKO – REFORMOWANEGO W KONIEMŁOTACH - wzniesiony w 1781 roku przy wydatnej pomocy księcia Augusta Czartoryskiego, obecnie pełni funkcję kaplicy parafii rzymsko – katolickiej w Koniemłotach. Obiekt budowlany ma prostą bryłę z ozdobną fasadą, przypominającą pierwsze polskie sakralne budynki barokowe. W zewnętrzne ściany kościoła wmurowano dwie tablice. Jedna z nich, poświęcona jest Izabeli Lubomirskiej, druga zaś pamięci poczmagistra Rossa. Stanowi ona ciekawy zabytek polskiej poezji epitafijnej. W pobliżu znajduje się również cmentarz.

KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA W WIĄZOWNICY – KOLONI – wybudowany w 1844 roku w stylu poźnoklascystycznym. W roku 1916 świątynia została rozbudowana – powstały dwie boczne kaplice i prezbiterium. Ostatnia restauracja kościoła przeprowadzona była w 1990 roku.

PAŁAC W WIĄZOWNICY – KOLONI – wzniesiony w 1844 roku, prawdopodobnie zaprojektowany przez Adama Idźkowskiego jako wiejska rezydencja senatora Bazylego Pogodina. Pałac stanął na terenie osady Dzięki, stąd dziś często jest właśnie tak zwany. Do dnia dzisiejszego, mimo, iż popada w ruinę, widać jego niezwykłą urodę i dawny blask. Ten eklektyczny pałacyk, w którym dominuje styl neogotycki ma powierzchnię 800 m2 i liczy 26 pomieszczeń. Uroku dodają mu półokrągłe wejście i okrągła klatka schodowa w kształcie baszty nawiązujące do budowli wschodnich. W jednym z wejść zachowały się drzwi pochodzące z XIX wieku z herbem pierwszych właścicieli. Obok pałacu zachowały się stajnia z wozownią, dom dla służby i lodownia, a na sąsiednim wzgórzu dom ogrodnika. W pobliżu pałacu rośnie 500 – letni dąb szypułkowy, który ma status pomnika przyrody.
Od 10 lipca 1997 roku pałacyk wraz z budynkami gospodarczymi i przylegającym parkiem (79 arów) przeszedł notarialnie w posiadanie Aleksandra Pietrowa.

KOŚCIÓŁ ŚW. BARTŁOMIEJA W STASZOWIE – wzniesiony w 1342 roku w miejscu poprzedniego, drewnianego kościółka spalonego przez Tatarów w 1241 roku. Wewnątrz kościoła znajduje się unikatowy fresk ze św. Bartłomiejem obdartym ze skóry. Przy kościele można zobaczyć kaplicę Matki Boskiej Różańcowej z 1613 roku, która jest zabytkiem I klasy. Jej kopuła nawiązuje do kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, wewnątrz zaś można podziwiać późnobarokowy ołtarz Matki Bożej z Dzieciątkim.
Obok świątyni znajduje się także dzwonnica wybudowana w 1825 roku na osi fasady kościoła, reprezentująca styl klasyczny, w przyziemiu posiadająca bramę arkadową, w drugiej kondygnacji trzy smukłe arkady, a wyżej trzy koliste otwory. Zwieńcza ją trójkątny przyczółek. Dzwon odlany został w Krakowie (1862 rok) przez Jerzego Bagińskiego.

ZABYTKOWY RYNEK Z RATUSZEM W STASZOWIE - na rynku stanowiącym centrum zabytkowego układu szachownicowego miasta, stoją kramnice, tzw. ratusz. Usytuowany jest w środku na osi północ - południe, jest obiektem murowanym, parterowym, o symetrycznym rzucie wydłużonego prostokąta, z szerokimi korytarzami z osi podłużnej i poprzecznej. Elewacje wschodnia i zachodnia charakteryzują się w swych częściach środkowych arkadowymi podcieniami. Są to jak gdyby "mini" - sukiennice krakowskie. Wysoki dach 4-spadowy, kryty dachówką, tak charakterystycznie reprezentujący w swoich proporcjach tradycje "dachów polskich", posiada pośrodku niską, 4-boczną wieżę o silnie ściętych narożnikach. Pierwotna wieża, wybudowanego w 1738 roku "ratusza" (w miejsce poprzedniego z lat 1690 - 1706) przez właściciela miasta Augusta Aleksandra Czartoryskiego, była o wiele wyższa. Obniżenie jej wysokości nastąpiło w czasie restaurowania obiektu w 1861 roku. Obecnie w ratuszu mieści się Biblioteka Publiczna i restauracja "Pod Zegarem".

DWOREK MYŚLIWSKI W STASZOWIE – przy ulicy Krakowskiej stoi dworek myśliwski z końca XIX wieku. Stanowił on całość razem z obecnym parkiem miejskim, w centrum parku znajdowała się altana. Altana przez dziesięciolecia niszczała nieużywana, odremontowana została dopiero w latach 90. i przeznaczona na kawiarnię. Po upływie kilku lat kawiarnię zamknięto, budowla znowu stoi pusta.

CMENTARZYSKO W GRZYBOWIE – cmentarzysko ciałopalne kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich (I - IV wiek), zostało odkryte w 1985 roku podczas rozbudowy zaplecza Kopalni Siarki. Tuż pod warstwą humusu odsłonięto warstwy ciałopalenia, zawierające liczne fragmenty przepalonej ceramiki, drobne spalone kości oraz fragmenty przedmiotów metalowych (m.in. nit, części umba, zapinka). Warstwa ta była pozostałością stosów ciałopalnych lub miejsca wybierania kości oraz resztek wyposażenia niespalonych podczas kremacji zwłok. Na cmentarzysku przeważają groby popielnicowe. Są to jamy wykopane w ziemi, do których wkładano naczynia ze szczątkami zmarłego, spalonego na stosie oraz drobnymi elementami wyposażenia. Obok naczynia układano większe przedmioty oraz przystawki grobowe,  mieszczące się w popielnicy. Całość obsypywano resztkami stosu ciałopalnego. Odkryto tu 27 grobów męskich, kobiecych i dziecięcych. Wśród grobów męskich na uwagę zasługują groby wojowników, w których odkryto m.in. 2 miecze, groty oszczepów, nożyce, ostrogę, noże żelazne i naczynia gliniane. Ciekawym grobem jest grób jeźdźca, pochowanego razem z koniem. Groby kobiece i dziecięce zawierały oprócz ceramiki, żelazne okucia szkatułek wraz z kluczami, ozdoby metalowe (zawieszki, bransoletka), fibule służące do spinania szat, kamienne i gliniane przęśliki tkackie. Jest to bardzo rzadkie znalezisko na ziemiach polskich. Obecnie znaleziska znajdują się w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu.

IZBA PAMIĘCI HUGONA KOŁŁĄTAJA W WIŚNIOWEJ - została utworzona w 1967 roku w wyremontowanym pałacu w Wiśniowej. Do śmierci (grudzień 1984 r.) opiekował się nią Jan Henryk Góral. Sześć tematycznych działów obrazuje życie i działalność ks. Kołłątaja oraz jemu współczesnych. Każdy z działów składa się z portretów, książek, fotografii i fotokopii. Najcenniejszą wartość jej zbiorów przedstawia kolekcja publikacji autorstwa H.Kołłątaja, m.in.: Do Stanisława Małachowskiego o przyszłym Sejmie Anonima cz.I - o podźwiganiu sił
krajowych , cz.II - O naprawie Rzeczypospolitej (rok wyd. 1788)
Izba posiada także pierwsze wydania głównych dzieł Kołłątaja, różne wydania tekstów Konstytucji 3 Maja, listy Kołłątaja do rodziny wydane w I poł. XIX wieku, kolekcję reprodukcji obrazów tematycznie związanych z Kuźnicą, Kołłątajem oraz ludźmi Oświecenia, z którymi on się kontaktował, olejną kopię obrazu J.Peszki.

GMINA POŁANIEC

DWOREK SZLACHECKI Z PRZEŁOMU XVIII I XIX WIEKU W RUSZCZY – wraz z urokliwym parkiem z wyróżniającym się wielowiekowym dębem zwanym dębem Kościuszko, przy którym miał wypoczywać sam generał Tadeusz Kościuszko w drodze do Połańca w XVIII wieku. Ostatnim jego właścicielem był Stanisław Knothe z pochodzenia Niemiec, który miał również kopalnie w Sosnowcu.

ZESPÓŁ KOŚCIOŁA PARAFIALNEGO P.W. ŚW. MARCINA W POŁAŃCU – zbudowany w latach 1893-1899, z barokową kaplicą Matki Boskiej Różańcowej z XVIII w.

GMINA OSIEK

KAPLICZKA W BUKOWEJ – zbudowana w I połowie XIX wieku ze smardyńskiego piaskowca, prostokątna z dwuspadowym dachem i wieżyczką na sygnaturkę. Miała ona zastąpić kościół. Odbywały się tutaj nabożeństwa. W okresie powojennym także lekcje religii, w czasie, gdy ją usunięto ze szkół.

KOŚCIÓŁ P.W. NAWIEDZENIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY W NIEKRASOWIE – drewniany, wzniesiony w II połowie XVII wieku. Wystrój i wyposażenie kościoła pochodzi z przełomu XVII i XVIII wieku. Przy kościele znajduje się dzwonnica i cmentarz z pomnikiem ku czci poległych 1918-1920.

MUZEUM – DOM PAMIĘCI ADAMA BIENIA W OSSALI – tu urodził się i spędził ostatnie 20 lat swojego życia Adam Bień, prawnik, pisarz, polityk, jeden z współtwórców polskiego Państwa Podziemnego. Dziś w domu, w którym mieszkał, działa muzeum jego pamięci. Gospodarzami tego miejsca są córka Adama Bienia, Hanna Bielska, i jej mąż Stanisław. Z ochotą oprowadzają gości, prezentując im olbrzymie bogactwo archiwaliów i pamiątek obrazujących nie tylko życie wybitnego męża stanu, lecz również historię związków młodzieży wiejskiej, teatrów ludowych i struktur Polski Poziemnej, których to organizacji Adam Bień był współtwórcą i aktywnym działaczem. Niezwykle interesującą lekturą jest wystawiona w domu pamięci księga pamiątkowa, gdzie dokonują wpisów odwiedzający to miejsce goście. Wśród nich byli między innymi rozliczni przedstawiciele lokalnych władz samorządowych, świata nauki, kombatanci, a nawet współwięzień z Łubianki i jeden z podsądnych w „procesie szesnastu” – Czesław Łotarewicz. Widnieją tu również nazwiska wicepremiera Jarosława Kalinowskiego i prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego, który odwiedziwszy to miejsce w maju 2000 roku, napisał: „Spełniły się moje marzenia, by złożyć hołd pamięci ministra Rzeczypospolitej, nieugiętego bojownika o całość i niepodległość Polski, w miejscu gdzie żył i tworzył. Wierzę, że był i pozostał wzorem dla przyszłych pokoleń”. Warto nadmienić, że niedawno utworzony został, prowadzący między innymi przez Ossalę, szlak rowerowy im. Adama Bienia, na trasie, którego co roku w rocznicę wybuchu powstania warszawskiego odbywa się rajd upamiętniający to wydarzenie. Informacje o terminach otwarcia oraz możliwościach grupowego i indywidualnego zwiedzania Domu Pamięci Adama Bienia można uzyskać pod nr. tel.: (015) 8672123.

KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. STANISŁAWA W OSIEKU – murowana neoklasyczna świątynia wzniesiona w 1852 roku przez Wasilija Pogodina - prawosławnego władcę dawnych dóbr królewskich, przebudowany i rozbudowany w latach 1896-1897, uroczyście poświęcony w 1897 roku, malowany w 1965 roku.

GMINA BOGORIA

KOŚCIÓŁ P.W. ŚW.TRÓJCY W BOGORII - wzniesiony w latach 1748 – 1778 w stylu barokowym. Kościół powstał na miejscu drewnianej świątyni z 1620 r. Fundatorem murowanej budowli z XVIII wieku był Michał Konarski, kasztelan sandomierski i dziedzic Bogorii. Jednonawowy z kwadratowym prezbiterium i kaplicą św. Anny. Nawa nakryta sklepieniami kolebkowymi z lunetami na gurtach, zdobionymi dekoracją stiukową. Ściany rozczłonkowane pilastrami dźwigającymi gierowane belkowanie. Pomiędzy pilastrami płytkie wnęki arkadowe o bogato
profilowanych archiwoltach. Prezbiterium sklepione kolebkowo-krzyżowo. 
Wewnątrz znajduje się jednolite rokokowe wyposażenie z ok. 1770 roku wykonane zapewne przez sandomierski warsztat snycerski. Można podziwiać ołtarz główny i boczne, oraz późnorenesansowy (po 1621 r.)  piętrowy nagrobek Krzysztofa z Bogorii Podłęskiego i jego żony w architektonicznym obramieniu.

NEOROMANSKI KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. MIKOŁAJA BISKUPA W KIEŁCZYNIE - wzniesiony w latach 1861-1869 na miejscu świątyni zniszczonej w pożarze 19 września 1861 roku. Jest to budowla jednonawowa z czerwonej cegły, otynkowana wewnątrz i zewnątrz. Sześciogłosowe organy zakupiono w 1934 roku. Wybudował je "organmistrz Jagodziński z Garbatki" Organy posiadają elektryczną dmuchawę, jak i miech. Mają trzy głosy 8 stopowe: Bordun, Salicjonał, Pryncypał; dwa głosy 4 stopowe: Oktawa i Flet, oraz 2 stopową Miksture oraz włącznik Tremolo. Kontuar umieszczony w ten sposób, że osoba grająca siedzi przodem do ołtarza, a za plecami ma szafę organową

RUINY DWORKU SZLACHECKIEGO W PĘCŁAWICACH GÓRNYCH – pochodzi on prawdopodobnie z XVIII wieku. W dworku tym przebywał kilka dni sam Stefan Żeromski. Z opowiadań tutejszych mieszkańców można stwierdzić, że ów dworek był kryty czerwoną, prostą dachówką, w środku było od 6 do 7 pomieszczeń. Piece w dworku były kaflowe koloru zielonego. Dworek ten znajdował się na wzgórzu w południowo-zachodniej części wsi potocznie zwanej "Lamusem". Do niego prowadziła piękna aleja ze świerków, którą opisał Stefan Żeromski w swojej twórczości. Dzisiaj z dworku pozostała tylko północna część podmurówki. Zachował się za to cały jego układ przestrzenny: wzgórze, wyschłe jeziorko u podnóża wzgórza i prawdopodobnie piwnice (obecnie zasypane, przechowywano w nich jabłka, ponieważ całe wzgórze było obsadzone jabłoniami). Dziś na miejscu dawnego dworku jest pole uprawne, ale możemy odnaleźć ślady z przeszłości, np. kawałki kafli piecowych.

KAPLICZKA Z XIX WIEKU W PĘCŁAWICACH GÓRNYCH – na samym początku wsi, na szczycie góry stoi kapliczka z XIX wieku. Kapliczka miała budowę małego domku, z drewnianym ołtarzem, w którym był umieszczony obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, a po bokach znajdowały się dwie figury św. Wojciecha i św. Jerzego (patrona tutejszej parafii). Pod dwoma oknami znajdowały się ławki. Kapliczka ta uległa jednak spaleniu na początku lat dziewięćdziesiątych. Przez pewien czas stało tam puste miejsce. Dopiero w 2002 roku staraniem pani Genowefy Opala kapliczką odbudował mieszkaniec wsi Pęcławice Górne - Jan Grzybowski. Obecnie kapliczka ma taki sam kształt co poprzednia, a w środku znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, przed którym stoi drewniany klęcznik.

KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. JERZEGO W SZCZYGLICACH – świątynia wzniesiona na przełomie XV i XVI wieku.

GMINA ŁUBNICE

KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. PIOTRA I PAWŁA W BESZOWEJ – świątynia wzniesiona w początkach wieku XV w stylu gotyckim. Fundatorem był biskup Wojciech Jastrzębiec. Świątynia początkowo stanowiła część klasztoru paulinów. Wnętrze kościoła ma wystrój typowy dla baroku i rokoko, znajduje się tu marmurowa chrzcielnica. Przy kościele zachowały się pozostałości skrzydła klasztoru, gdzie obecnie urządzano plebania, oraz drewniana dzwonnica z XVIII wieku.

CMENTARZE PRZYKOŚCIELNE W BESZOWEJ - na jednym z nich znajduje się zbiorowa mogiła powstańców z 1863 roku.

GMINA OLEŚNICA

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY P.W. WNIEBOWZIĘCIA NMP W OLEŚNICY – świątynia neogotycka wzniesiona w połowie XIX wieku wybudowana na fundamentach gotyckiej świątyni z XV wieku. Rozbudowany pod koniec XIX wieku.

GMINA RYTWIANY

KLASZTOR POKAMEDULSKI W RYTWIANACH - Klasztor w Rytwianach to najcenniejszy nie tylko w skali regionu, ale również i Polski a nawet Europy, pokamedulski zespół sakralny. Powstał w 1621 roku z fundacji Jana Magnusa Tęczyńskiego, usytuowany na niewielkim wzniesieniu, pośród wspaniałych lasów. Zachował się on w formie prawie niezmienionej w stosunku do pierwotnego założenia. Osobliwością Klasztoru jest ukryta w jednej z szaf unikatowa w skali kraju figura woskowa (pośmiertna maska), Anny Dziulanki – pół Włoszki niskiego stanu, wybranki magnata Opalińskiego, który stracił dla niej głowę, narażając na szwank reputację jednego z najznaczniejszych rodów ówczesnej Rzeczpospolitej. W kryptach pod kościołem znajdują się groby zakonników, w kapitularzu grobowiec rodziny Radziwiłłów, a w podziemiach kaplicy p.w. św. Romualda sarkofag Stanisława Łukasza Opalińskiego. Ołtarz główny klasztoru zdobi obraz  przeora rytwiańskiego klasztoru w latach 1623-32 Venanto da Subiaco.

RUINY GOTYCKIEGO ZAMKU OBRONNEGO Z XV WIEKU W RYTWIANACH - fundatorem zamku był biskup krakowski i arcybiskup gnieźnieński Wojciech Jastrzębiec. Obecnie są to ruiny, na planie nieczytlenym, zapewne jednak regularnym, otoczone pozostałościami fosy. Zachowany został jedynie wysoki narożnik ze skośną szkarpą o ceglanych ścianach bez otworów. Ściany zdobione są siatką ciemnych rombów, wykonanych z cegły zendrówki. Wewnątrz widoczne są ślady poziomów trzech kondygnacji.

XIX- WIECZNY PAŁAC W RYTWIANACH - otoczony starym, zadbanym parkiem, będący dawniej siedzibą reprezentacyjną księcia Artura Radziwiłła. Dziś pałac jest luksusowym hotelem, pełniącym funkcję ośrodka wypoczynkowo – rehabilitacyjnego z bogatą bazą zabiegową i leczniczą.

ZABUDOWANIA DAWNEGO PRZEMYSŁU ROLNO – SPOŻYWCZEGO NA TERENIE GMINY RYTWIANY - m. in. zabudowania dawnej gorzelni (dziś niewykorzystane), wciąż czynnej cegielni, budynku młyna wodnego w miejscowości Grobla i inne.

DREWNIANY KOŚCIÓŁEK P.W. MATKI BOLESNEJ I ŚW. ANDRZEJA APOSTOŁA W STRZEGOMIU – świątynia pochodzi z XVI/XVII wieku. Dawne inwentarze podają, że kościół powstał w 1404 roku, zaś kalendarze liturgiczne, że w 1441. Najstarszymi częściami są prezbiterium i przednia część nawy. Pierwotnie był więc jeszcze mniejszy i w takim kształcie przetrwał do naszego wieku, kiedy to został znacznie przedłużony. W poprzednim kształcie był zbyt ciasny. Konstrukcję budowli stanowią potężne bierwiona modrzewiowe, które zostały w środku i na zewnątrz oszalowane deskami. Kościół w Strzegomiu składa się z trzech naw. Środkowa, najwyższa, przykryta jest płaskim stropem. Dwie boczne, oddzielone słupkami od środka i znacznie niższe mają stropy skośne, co wynika z kształtu dachu siodłowego krytego gontem.
Wnętrze tego oryginalnego zabytku przepojone jest staropolską atmosferą. Wszystko jest tu miniaturowe: późnorenesansowy ołtarz główny z pociemniałym od starości obrazem Piety (uchodzący dawniej za cudowny) siedemnastowieczna ambona, barokowe ołtarze boczne ustawione przy tęczy (w lewym obraz Przemienienia Pańskiego, w prawym wizerunek św. Mikołaja). Barokowy jest również chór.

GMINA SZYDŁÓW

ZESPÓŁ PAŁACOWY W GRABKACH DUŻYCH – wzniesiony w 1742 roku, o stylistyce orientalnej, wg projektu Franciszka Placidiego. Wybudował go kasztelan małogoski Stanisław Rupniewski, który przez pewien czas przebywał w niewoli tureckiej i tam przeszedł na islam. Pałac nazywany był haremem. Nazwa ta mogła mieć znaczenie ironiczne, ze względu na wyjątkowe zainteresowanie płcią przeciwną Rupniewskiego, które oburzało rodzinę. Haremowego przeznaczenia pałacu nie można jednak wykluczyć ze względu na jego układ funkcjonalny. Pałac ma kształt ośmioboku z olbrzymią salą na parterze. Symetrycznie dobudowane są do niej mniejsze pomieszczenia. Na piętrze ulokowane są liczne pokoiki – również rozmieszczone symetrycznie. Obok pałacu znajdują się dwa pawilony. Jeden z nich miał służyć za herbaciarnię, drugi natomiast był miejscem modlitwy. W parku otaczającym pałac rośnie pomnik przyrody – cis pospolity w wieku 300-400 lat.

BAROKOWY KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. JAKUBA STARSZEGO W KOTUSZOWIE - ufundowany przez Krzysztofa Lanckorońskiego i wybudowany w 1661 r., w miejsce drewnianej budowli, która spłonęła w pożarze. Został wzniesiony na planie krzyża. Nawa główna kościoła jest prostokątna i stosunkowa krótka. Zamknięte półkolistą apsydą prezbiterium jest węższe od nawy. Od północy przylega do niego piętrowa zakrystia. W czasie działań wojennych, w latach 1944-1945, kościół został poważnie uszkodzony. Mury budowli zostały naruszone, a wnętrze uległo spaleniu. Odbudowę świątyni rozpoczął w 1945 roku ks. Antoni Sobczyk. W krótkim czasie kościół odbudowano i wyposażono. W 1947 roku nawę nakryto drewnianym sklepieniem. W kruchcie i kaplicach bocznych zachowało się oryginalne sklepienie krzyżowe.

BAROKOWY KOŚCIÓŁ P.W. WNIEBOWZIĘCIA NMP W POTOKU - wzniesiony w latach 1647-1648 na miejscu starszej świątyni drewnianej. Jest to budowla murowana z prostokątną nawą. Rokokowy ołtarz główny pochodzi II poł. XVII wieku. Znajduje się na nim obraz Matki Boskiej Śnieżnej oraz rzeźby św. Piotra i św. Pawła. Ołtarze boczne noszą wezwania św. Mikołaja i Ukrzyżowania. W połowie XIX wieku do kościoła dobudowano pięcioboczną kaplicę św. Barbary. Wewnątrz znajduje się barokowy ołtarz z obrazami św. Barbary i św. Stanisława Kostki. W kaplicy umieszczono także rzeźby przedstawiające świętych: Augustyna, Ambrożego oraz Andrzeja Boboli.

ŚREDNIOWIECZNY ZESPÓŁ MIEJSKI W SZYDŁOWIE - zachowane mury obronne z blankami i strzelnicami z XIV wieku. Z trzech prowadzących do miasta bram zachowała się Brama Krakowska z XIV wieku, której górne kondygnacje zostały przebudowane w wieku XVI w stylu renesansowym.

KOŚCIÓŁ FARNY P.W. ŚW. WŁADYSŁWA W SZYDŁOWIE – wzniesiony w XIV wieku, ufundowany przez króla Kazimierza Wielkiego jako część pokuty za zabójstwo kanonika Marcina Baryczki. Wzniesiono go ok. 1355 roku na miejscu starszego kościoła drewnianego. W roku 1630 świątynia spłonęła w pożarze. Kościół został odbudowany, ale pierwotny kształt przywrócono jedynie prezbiterium. Obok kościoła znajduje się dzwonnica z XVIII wieku przebudowana z baszty obronnej. W budowli zachowały się otwory strzelnicze. Nieopodal świątyni znajdowała się także gotycka wikarówka, która została zniszczona w czasie walk w 1944 roku. Jej ruiny znajdują się przy murze obronnym na południe do kościoła.

GOTYCKI KOŚCIÓŁ P.W. WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH W SZYDŁOWIE – świątynia pochodzi z przełomu XIV i XV wieku, przebudowywana w XVI i XVII stuleciu. Wewnątrz znajdują się pozostałości gotyckiej polichromii z drugiej połowy XIV wieku odkrytej w 1946 roku. Przedstawiają one sceny z Nowego Testamentu m.in. Siedem radości Maryi oraz sceny pasyjne. Do wnętrza kościoła prowadzą trzy gotyckie portale.

ZAMEK KRÓLEWSKI W SZYDŁOWIE – zbudowany został z polecenia Kazimierza Wielkiego ok. 1354 roku, w najbardziej niedostępnym miejscu w pasie miejskich obwarowań. Obszerny dziedziniec zamkowy zamknięty był od północy i zachodu murem miejskim, a od wschodu i południa - dodatkowym murem zabezpieczającym zamek od strony miasta. Do chwili obecnej z kompleksu budowli zachowały się Sala Rycerska, Skarbczyk oraz Brama Zamkowa.

MURY OBRONNE I BRAMA KRAKOWSKA W SZYDŁOWIE - w XIV wieku Kazimierz Wielki, wykorzystując dogodne położenie miasta na wzgórzu, otoczył je pasem murów obronnych, wraz z dwoma bramami (tzw. Krakowską i Opatowską) oraz basztą (obecnie przerobioną na dzwonnicę). Wykonano je z miejscowego piaskowca. Z murów miejskich, które miały około 1 080 m długości, zachowało się obecnie blisko 700 m. Grubość ich wynosi ok. 1,80 m, w górnej części posiadają chodnik o szerokości 1,20 m, zabezpieczony blankami. Fragmenty murów zostały częściowo zrekonstruowane po II wojnie światowej (zachowano jednakże nieodbudowywane XIV-wieczne odcinki obwarowań, szczególnie w okolicach synagogi). Dodatkowym zabezpieczeniem miasta od wschodu i południa była również fosa, której resztki zachowały się do dziś.
Brama Krakowska, usytuowana w południowej części murów miejskich, broniła dostępu do miasta od Stopnicy i Chmielnika. Składa się z dwóch części: starszej, wysokiej, pochodzącej z XIV wieku i cokolwiek późniejszej, niższej, wybudowanej zapewne dla ochrony i wzmocnienia tej starszej części. Wyższa część budowli została przebudowana w dobie wczesnego renesansu. Poważnie uszkodzoną w czasie działań ostatniej wojny Bramę Krakowską odrestaurowano wg projektu J. Żukowskiego, przywracając m.in. blanki.

RUINY KOŚCIOŁA I SZPITALA ŚW. DUCHA - z początku XVI w. w dawnym Przedmieściu Opatowskim.

PÓŹNORENESANSOWA SYNAGOGA Z XVI WIEKU W SZYDŁOWIE - wewnątrz znajduje się zachowany aron ha-kodesz. Obecnie w synagodze mieści się muzeum z eksponatami związanymi z kulturą żydowską. Są to m.in. przedmioty i księgi religijne.

 
OBSZARY CHRONIONE

LEŚNO – WODNY REZERWAT PRZYRODY „DZIKI STAW” - w jego skład wchodzi jezioro potorfowe o pow. 2,9 ha i głębokości około 2 m. Otoczony jest dzikimi, podmokłymi łąkami z bardzo rzadkimi gatunkami roślin i zwierząt i pięknym, 120-letnim modrzewiowym lasem, z wspaniałymi okazami modrzewia europejskiego, osiągającego wymiary ponad 35 m! Można tu spotkać kormorany, perkozy, czarne bociany, czaple, wydry i borsuki. Stwierdzono występowanie bardzo rzadkiego chronionego gatunku paproci pn. salwinia pływająca. Ta oaza ciszy i spokoju wywrze wrażenie nawet na najbardziej wybrednym turyście.

JELENIOWSKO – STASZOWSKI OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU - ma powierzchnię 284,69 km?. Utworzony, aby chronić wyróżniające się krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach. Obejmuje tereny gmin: Baćkowice, Bogoria, Iwaniska, Rytwiany i Staszów. W rejonie Szydłowa łączy się z Chmielnicko-Szydłowskim Obszarem Chronionego Krajobrazu.

SOLECKO – PACANOWSKI OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU - zajmuje powierzchnię 457,78 km? i obejmuje tereny gmin Oleśnica i Pacanów oraz część obszaru gmin Busko-Zdrój, Stopnica, Solec-Zdrój i Nowy Korczyn. Obszar został utworzony przede wszystkim w celu ochrony wód powierzchniowych rzeki Wschodniej oraz walorów przyrodniczych doliny Wisły. Zabezpiecza także przed antropopresją wody lecznicze i uzdrowiska w Busku-Zdroju i Solcu-Zdroju.
Dominują tu zbiorowiska nieleśne. Na terenie obszaru, w dolinach rzecznych i okolicach Stopnicy i Solca-Zdroju występują liczne torfowiska i łąki z udziałem halofitów (komonica skrzydlastostrąkowa, muchotrzew solniskowy i koniczyna rozdęta). W okolicach Tuczęp i Jastrzębca występują bory sosnowe o zbliżonym do naturalnego charakterze. Na terenie S-POChK występują także bagienne bory trzcinkowe, subkontynentalne bory świeże oraz bory mieszane. Rosną tu też zarośla krzewiaste z leszczyną i tarniną. Na południu i północnym zachodzie obszaru spotykane są murawy kserotermiczne. Występują tam m.in. miłek wiosenny, dziewięćsił bezłodygowy, rojnik pospolity, ostnica włosowata oraz wisienka stepowa. Na terenie obszaru znajdują się siedliska lęgowe ptactwa, m.in. bociana białego, czajki, czapli siwej i kurki wodnej. Spośród ssaków spotykane tu są liczne gatunki nietoperzy oraz rzęsorek rzeczek.

CHMIELNICKO – SZYDŁOWSKI OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU - Zajmuje powierzchnię 569,99 km2 i obejmuje tereny gmin Gnojno i Szydłów, oraz częściowo gmin Busko-Zdrój, Chmielnik, Kije, Łagów, Morawica, Pierzchnica, Raków, Stopnica i Tuczępy. Obszar ten pełni funkcje łącznika pomiędzy parkami krajobrazowymi Ponidzia i Gór Świętokrzyskich.

REZERWAT PRZYRODY ZAMCZYSKO TURSKIE - rezerwat leśny w gminie Połaniec. Obejmuje teren o powierzchni 3,43 ha. Został utworzony w 1979 roku, aby chronić las mieszany o charakterze pierwotnym, porośnięty mieszanym lasem bukowym z domieszką jodły, jawora, klonu i dębu bezszypułkowego z runem typowym dla buczyn dolnoreglowych W runie występują: podagrycznik właściwy, zdrojówka rudawkowata, starzec gajowy, kuklik pospolity, czyściec leśny. Na niewielkiej śródleśnej polanie można spotkać tomkę wonną i groszek leśny